หมู่บ้าน “คชานุรักษ์” จัดตั้งขึ้นภายใต้ “โครงการพัชรสุธาคชานุรักษ์” เพื่อให้เป็นตัวอย่างของชุมชนที่ได้ดำเนินงานแก้ไขปัญหาช้างป่าตามความเหมาะสมของสภาพพื้นที่และบริบททางสังคม สร้างองค์ความรู้เพื่อการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุลระหว่างคนกับช้างในระดับหมู่บ้านแล้วขยายผลเป็นเครือข่ายหมู่บ้านคชานุรักษ์ในพื้นที่ป่ารอยต่อ 5 จังหวัด ภาคตะวันออก ได้แก่ จังหวัดฉะเชิงเทรา จังหวัดชลบุรี จังหวัดระยอง จังหวัดจันทบุรี และจังหวัดสระแก้ว ปัจจุบัน มีชุมชนนำร่องหมู่บ้าน “คชานุรักษ์” จำนวน 8 หมู่บ้าน
การดำเนินงานในพื้นที่ชุมชน เริ่มจากสร้างความเข้าใจในพฤติกรรมของช้างให้แก่ประชาชนในหมู่บ้าน รวมทั้งส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้พฤติกรรมช้างป่าและการแก้ไขปัญหาเบื้องต้นเพื่อลดการเผชิญหน้ากับช้างป่า ส่งเสริมให้เกิดการอบรมวิธีผลักดันช้างป่าอย่างถูกต้อง ปลอดภัยให้แก่ชุมชน และส่งเสริมทางเลือกในการประกอบอาชีพ ในการนี้ ได้มีการจัดตั้งหมู่บ้านคชานุรักษ์จำนวน 8 หมู่บ้าน ในพื้นที่ 5 จังหวัดภาคตะวันออก ได้แก่ จังหวัดฉะเชิงเทรา จังหวัดชลบุรี จังหวัดระยอง จังหวัดจันทบุรี และจังหวัดสระแก้ว และได้ขยายหมู่บ้านเครือข่ายเพิ่มจาก 36 หมู่บ้าน ในปี 2563 เป็น 43 หมู่บ้าน ในปี 2564 รวมเป็น 51 หมู่บ้าน ในพื้นที่ 14 ตำบล 10 อำเภอ 5 จังหวัด
